.......SŁOWO ŻYCIA .....

Stela Meszy (także Kamień Moabicki, Kamień Moabitów) – bazaltowa płyta o wysokości 124 cm, zawierająca starożytną inskrypcję.


Z treści inskrypcji zachowały się 34 linie, niektóre fragmentarycznie.
Stela została odkryta w sierpniu 1868 roku przez niemieckiego misjonarza F.A. Kleina w miejscowości Dibon (Diban) w dzisiejszej Jordanii.
Zrobiono odbitkę zapisanej powierzchni, ale samą płytę porozbijali na kawałki Beduini, zanim zdołano ją zabrać.
Większość fragmentów udało się jednak odzyskać i obecnie stela jest przechowywana w paryskim Luwrze (AO 5066), zaś w Muzeum Brytyjskim w Londynie znajduje się jej kopia.
Stela została sporządzona w IX wieku p.n.e. w Dibonie (wówczas na terenie królestwa Moabu) i opisuje punkt widzenia króla Meszy na dzieje jego buntu przeciw zraelowi.
........

Dokument został spisany w języku moabickim przy pomocy alfabetu paleohebrajskiego, który był oparty na znakach fenickich.
Fragment tłumaczenia wg Gądeckiego
עמרי מלך ישראל (Omri król Izraela) wyraźnie wymieniony na steli

Fragment inskrypcji brzmi: "Ja jestem Mesza, syn Kemosz-bone, król Moabu, Dibonita. (...) Omri był królem Izraela i przez długi czas gnębił Moab, ponieważ Kamosz był rozgniewany na swój kraj. Następcą po nim został jego syn. On również powiedział: `Idź, zabierz Nebo od Izraela!` Poszedłem więc nocą i walczyłem przeciw nim od świtu aż do południa, zdobyłem miasto i wybiłem do nogi. (...) I wziąłem stamtąd sprzęty Jahwe, wlokąc je przed Kemosza".[1]
Pełne tłumaczenie interlinearne
..........

1 אנכ משע בנ כמשמלכ מלכ מאב הד
jam Mesza syn Kemoszmeleka król Moabu ten_D-

2 יבני ׃ אבי מלכ על מאב שלשנ שת ואנכ מלכ
-ibonita | ojciec_mój królował nad Moabem trzydzieści lat i_ja królowa-

3 ?[תי אחר אבי ׃ ואעש הבמת זאת לכמש בקרחה ׃ ב[מת י /משע מ /נס י
-łem po ojcu_moim | i_ja_uczyniłem tę_wielką_wyżynę tę dla_Kemosza w_Kerchoh | wy[żynę zbawi-?]

4 שע כי השעני מכל המלכנ וכי הראני בכל שנאי ׃ עמר
-ciela? bo wybawił_mnie od tych_królów i_bo dał_mi_spoglądać z_góry_na_wszystkich nienawidzących_mnie | Omr-

5 י מלכ ישראל ויענו את מאב ימנ רבנ כי יאנפ כמש באר
-i król Izraela upokarzał ten Moab dni wiele bo płonął_gniewem Kemosz przeciw_zie-

6 צה ׃ ויחלפה בנה ויאמר גמ הא אענו את מאב ׃ בימי אמר כדבר
-mi_swej | i_zmienił_go syn_jego i_powiedział również on ja_upokorzę ten Moab | w_moim_dniu powiedział takie_to_słowa

7 וארא בה ובבתה ׃ וישראל אבד אבד עלמ וירש עמרי את [כל]? אר
a_ja_spogladałem z_góry_na_niego i_na_dom_jego | i_Izrael zniszczony zniszczony wiecznie a_posiadał Omri tę [całą?] zie-

8 צ מהדבא ׃ וישב בה ימה וחצי ימי בנה ארבענ שת ויש
-mię Medeby | i_zamieszkiwał w_niej dni_jego i_połowę dni syna_jego czterdzieści lat i_przyw-
9 בה כמש בימי ׃ ואבנ את בעלמענ ואעש בה האשוח ואבנ
-rócił_ją Kemosz w_moich dniach | i_ja_zbudowałem to Baal_Meon i_ja_uczyniłem w_nim zbiornik_wody i_ja_zbudowałem

10 את קריתנ ׃ ואש גד ישב בארצ עטרת מעלמ ויבנ לה מלכ י
to Kiriataim | i_mężowie/mężczyźni Gad zamieszkiwali w_ziemi Atarot od_wieków i_zbudował dla_siebie król I-

11 ?[שראל את עטרת ׃ ואלתחמ בקר ואחזה ׃ ואהרג את כל העמ [מ
-zraela to Atarot | i_ja_walczyłem przeciw_miastu i_pochwyciłem_je | i_ja_zabiłem wszystkich ludzi [z?]

12 הקר רית לכמש ולמאב ׃ ואשב משמ את אראל דודה ואס
tego_miasta ofiarę?/miły_widok? dla_Kemosza i_dla_Moabu | i_ja_przywróciłem stamtąd ten ołtarz Dawida/Dodo i_ja_za-

13 חבה לפני כמש בקרית ׃ ואשב בה את אש שרנ ואת א[נ]ש
-ciągnąłem_go przed_oblicze Kemosza w_Keriot | i_ja_osadziłem w_nim tych mężów/mężczyzn Szaronu i_tych mę[ż]ów

14 מחרת ׃ ויאמר לי כמש לכ אחז את נבה על ישראל ׃ וא
Meharot | i_powiedział do_mnie Kemosz idź pochwyć to Nebo od Izraela | i_ja_

15 הלכ בללה ואלתחמ בה מבקע השחרת עד הצהרמ ׃ ואח
_poszedłem w_nocy i_ja_walczyłem przeciw_niemu od_rozszczepienia tego_świtu aż_do południa | i_ja_poch-

16 זה ואהרג כל[ה] שבעת אלפנ גברנ וגרנ ׃ וגברת וגר
-wyciłem_je i_ja_zabiłem wszyst[kich] siedem tysięcy mężczyzn i_chłopców | i_kobiety i_dziewczyn-

17 ?[ת ורחמת ׃ כי לעשתר כמש החרמתה ׃ ואקח משמ א[ת כ
-ki i_brzemienne | bo dla_Asztar Kemosza poświęciłem_je | i_ja_zabrałem stamtąd t[e na-?]
18 לי יהוה ואסחב המ לפני כמש ׃ ומלכ ישראל בנה את
-czynia? Jahweh i_ja_zaciągnąłem je przed_oblicze Kemosza | i_król Izraela zbudował to

19 יהצ וישב בה בהלתחמה בי ׃ ויגרשה כמש מפני ו
Jahaz i_przebywał w_nim w_czasie_walki_jego przeciwko_mnie | i_wypędził_go Kemosz od_oblicza_mego i

20 אקח ממאב מאתנ אש כל רשה ׃ ואשאה ביהצ ואחזה
wziąłem z_Moabu dwieście mężów wszystkich dowódców_jego | i_ja_ustawiłem_ich? przeciw_Jahaz i_ja_pochwyciłem_je

21 לספת על דיבנ ׃ אנכ בנתי קרחה חמת היערנ וחמת
aby_przyłączyć do Dibonu | ja zbudowałem Kerchoh mur tych_lasów/ten_drewniany? i_mur

22 העפל ׃ ואנכ בנתי שעריה ואנכ בנתי מגדלתה ׃ וא
tego_wzgórza | i_ja zbudowałem bramy_jego i_ja zbudowałem wieże_jego | i_j-

23 נכ בנתי בת מלכ ואנכ עשתי כלאי האשו[ח למ]?ינ בקרב
-a zbudowałem dom króla i_ja uczyniłem zapory?/oba? tego_zbiorni[ka dla_w?]ód w_pośród

24 הקר ׃ ובר אנ בקרב הקר בקרחה ואמר לכל העמ עשו ל
tego_miasta | i_cysterny żadnej w_pośród tego_miasta w_Kerchoh i_powiedziałem do_wszystkich ludzi uczyńcie dla_

25 כמ אש בר בביתה ׃ ואנכ כרתי המכרתת לקרחה באסר
_was(siebie) mąż(każdy) cysternę w_domu_jego | i_ja wyciąłem/wykopałem te_wycięcia/rowy dla_Kerchoh przez_jeńc-

26 ?[ י ]?ישראל ׃ אנכ בנתי ערער ואנכ עשתי המסלת בארננ [ ׃]
[-ów ]Izraela | ja zbudowałem Aroer i_ja uczyniłem tę_publiczną_drogę w_Arnon [ | ?]

27 אנכ בנתי בת במת כי הרס הא ׃ אנכ בנתי בצר כי עינ
ja zbudowałem Bet Bamot bo zrujnowano go | ja zbudowałem Bezer bo kupą_gruzów

28 א]?ש דיבנ חמשנ כי כל דיבנ משמעת ׃ ואנכ מלכ – – –]
[? męż-?]owie Dibonu uzbrojeni bo cały Dibon posłuszny_był | i_ja królowa-

29 ת[י – – –]?מאת בקרנ אשר יספתי על הארצ ׃ ואנכ בנת
-łe[m ? ] setką w_miastach które przyłączyłem do_ziemi(kraju) | i_ja zbudowa-

30 י [את מה]?ד[ב]?א ובת דבלתנ ׃ ובת בעלמענ ואשא שמ את נקד
-łem [tę Me]deę i_Bet Diblataim | i_Bet Baal_Meon i_umieściłem tam tych hodowców_owiec?

31 צאנ הארצ ׃ וחורננ ישב בה ב[נ ד/ת ד]?וד[ה ו]?אמר[– – – – – – –]
[ ? ] owce tej_ziemi(kraju) | i_Horonaim mieszkał w_nim do[m]?/sy[n]? [Da]wid[a]?/[Da]du[y]? [i_?]powiedział

32 [– –]אמר לי כמש רד הלתחמ בחורננ ׃ וארד ו[– – – – – – – –]
[ ? ] powiedział do_mnie [b]Kemosz zejdź walczyć przeciw_Horonaim | i_ja_zszedłem i_[ ? ]

33 [– –]ויש]?בה כמש בימי ועל[עד]? משמ עשר – – – – – – –]
[ ? i_przy]wrócił_je Kemosz w_moich_dniach i_[ ? ] stamtąd dziesięć [ ? ]
34 ?[שת שדק ׃ וא[נכ[– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –]
[ ? ] lat ? | i_[ja?]

_________________

Isaj40/9
Wstąpże na wysoką górę, zwiastunko dobrej nowiny Syjonie!
Podnieś mocno twój głos, zwiastunko dobrej nowiny Jeruzalem!
Podnieś głos, nie bój się!
Powiedz miastom judy: Oto wasz Bóg!

.

Bunt Meszy przeciwko supremacji izraelskiej został opisany także w Biblii w 2 Księdze Królewskiej 1:1; 3:4-5.
Znaczenie królestwa Izraela

Kamień Moabicki wskazuje na istotną rolę, jaką północne królestwo hebrajskie odgrywało w IX wieku przed Chrystusem.

Mesza przyznaje, że Izraelici przez czterdzieści lat panowali nad wieloma miastami w Moabie (po wschodniej stronie Jordanu), z kolei stela z Tel Dan (fragmenty odkryte w latach 1993-4) wskazuje na walki izraelsko-aramejskie w okolicach miasta Dan (bitwa pod Abel?) na północy Izraela. Miasto Atarot wymienione przez Meszę jest oddalone o ok. 200 km od Dan oraz o ok. 100 km od Samarii, stolicy Izraela. Utrzymanie tak rozległego terytorium przez okres kilkudziesięciu lat byłoby niemożliwe bez licznej i dobrze wyszkolonej armii. Salmanasar III na steli z Kurh (BM 118884) twierdził, iż Achab z kraju Sir`ilaa (Isrilaa = Izrael?) wystawił przeciwko niemu 2000 rydwanów oraz 10000 żołnierzy.

Inskrypcja moabicka mówi także o 7000 Izraelitów zamieszkujących Nebo, których Mesza wymordował po zdobyciu miasta. Liczba ta obejmuje niewątpliwie mieszkańców okolicznych wiosek, którzy schronili się w twierdzy przed armią Moabu. Tym niemniej, jeżeli odległe miasto i otaczające je osiedla na pograniczu królestwa zamieszkiwało kilka tysięcy Hebrajczyków, to można przypuszczać, że okolice wielkich miast w głębi Izraela były znacznie bardziej zaludnione. Ówczesny Izrael był znacznie liczniejszym i potężniejszym narodem niż piastowska Polska z początków XI wieku, kiedy to w samym stołecznym okręgu grodowo-miejskim Gniezna mieszkało zaledwie 4000 ludzi.
Imiona

Wszystkie imiona z inskrypcji Meszy, z wyjątkiem Kemoszmeleka (ojca Meszy) oraz Asztar Kemosza (specyficzne określenie Kemosza różnie interpretowane) pojawiają się w Starym Testamencie.

Dawid = דודה
Występuje w linii 12 oraz, prawdopodobnie, 31, różnie tłumaczony.
Biblijne imię Dawid (דוד lub דויד) oznacza dosłownie umiłowany i pochodzi od słowa dode (דוד lub דד), które również oznacza umiłowany, bądź też wujek.
Słowami pokrewnymi są doda (דודה), tj. ciotka oraz imię Dodo (דודו) o znaczeniu jego umiłowany.
Stąd też sceptycy bardzo niechętnie odnoszą zwrot דודה ze Steli Meszy do biblijnego króla Dawida, gdyż do chwili obecnej toczy się spór o historyczność tej postaci.
Zamiast używać zwrotu ołtarz Dawida badacze często tłumaczą go jako ołtarz Dodo/Daduy (gdzie Dodo jest jakimś nieznanym bóstwem izraelskim), ołtarz jego umiłowanego (jako nawiązanie do Jahweh, umiłowanego Izraelitów), bądź też ołtarz jego wujka.


Gad = גד
Wzmianka o biblijnym plemieniu Gad (גד) w linii 10 ma szczególne znaczenie.
Po pierwsze, Mesza identyfikuje mężczyzn Gada jako stanowiących część Izraela.
Po drugie, lokalizuje ich po wschodniej stronie Jordanu w okolicach Atarot zgodnie z opisem biblijnym (Liczb 32:34).
Po trzecie, stwierdza, iż zamieszkiwali oni rejon Atarot od wieków.
Innymi słowy, inskrypcja Meszy potwierdza plemienną strukturę narodu izraelskiego oraz fakt istnienia predynastycznego Izraela złożonego z kilku plemion na wiele wieków przed królem Omrim.


JHWH = יהוה
Występuje w linii 18, zaś kontekst zdania (linie 17-18) jednoznacznie wskazuje, że chodzi o Jahwe, Boga Izraela.
Tym samym Stela Meszy jest najstarszą znaną inskrypcją wymieniającą imię Boga Hebrajczyków. W Starym Testamencie słowo to w identycznej postaci zostało użyte 6519 razy w 5521 wersetach.


*
Kemosz = כמש
Jedyne lub przewodnie bóstwo Moabitów, w księgach Starego Testamentu jako כמוש (Liczb 21:29; Sędziów 11:24; 1 Królewska 11:7.33; 2 Królewska 23:13; Jeremiasza 48:13.46) oraz כמיש (Jeremiasza 48:7). Na steli pojawia się w liniach 3, 5, 9, 12, 13, 14, 17, 18, 19, 32, 33.
,

Mesza = משע
Hebrajski odpowiednik מישע pojawia się w 2 Królewskiej 3:4.
Na szczególną uwagę zasługuje nie tylko zgodność z przekazem biblijnym, który umiejscawia bunt Meszy tuż po śmierci Achaba, syna Omriego (2 Królewska 1:1), prawdopodobnie jeszcze za rządów Ochozjasza i następnie za czasów jego brata,
Jorama.
Także wzmianka w królewskiej inskrypcji o hodowcach owiec (linie 30 i 31) wskazuje na szczególną troskę, którą Mesza darzył pasterzy i potwierdza tym samym unikalne stwierdzenie biblijne opisujące obcego władcę: Mesza, król Moabu, był hodowcą trzód i dostarczał królowi izraelskiemu sto tysięcy owiec i wełnę ze stu tysięcy baranów. (2 Królewska 3:4)

Omri = עמרי
Starotestamentowy zapis tego imienia jest identyczny i w odniesieniu do króla Izraela został użyty 12 razy w 1 Królewskiej 16:16-30 oraz pozostałe 3 razy w 2 Królewskiej 8:26, 2 Kronik 22:2 i Micheasza 6:16.

Inskrypcja moabicka wspomina o nim w liniach 4-5 oraz 7 nazywając go królem Izraela, który panował za czasów ojca Meszy.

[*]

Nazwy geograficzne

Większość miejsc i miejscowości wymienionych na steli (poza Kerchoh i Meharot) występuje także w księgach Starego Testamentu.
Analiza tekstu pozwala zauważyć, iż w języku moabickim hebrajskim końcówkom liczby mnogiej rodzaju męskiego ימ-im odpowiadała końcówka נ- (inaczej ן-).
Ponadto użycie znaku ו (waw) było nierzadko opcjonalne w wyrazach, gdzie odpowiadał on głosce u lub o (cechę tę można zauważyć także w języku hebrajskim na podstawie różnych wariantów tych samych nazw).

Izrael = ישראל
Sposób zapisu słowa na steli jest identyczny z formą spotykaną w księgach Starego Testamentu.
W inskrypcji Meszy wyraz ten został użyty 6-krotnie (linie 5, 7, 10-11, 14, 18, 26), zaś w hebrajskich rękopisach starotestamentowych występuje on 2505 razy.
Moab = מאב
W języku hebrajskim zapisywane jako מואב.
Na steli występuje 6-krotnie (linie 1, 2, 5, 6, 12, 20), zaś w Starym Testamencie 181 razy.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Stela_Meszy

_________________

Isaj40/9
Wstąpże na wysoką górę, zwiastunko dobrej nowiny Syjonie!
Podnieś mocno twój głos, zwiastunko dobrej nowiny Jeruzalem!
Podnieś głos, nie bój się!
Powiedz miastom judy: Oto wasz Bóg!

.

WOJNA MOABSKA

Joram panuje w Izraelu (852-841)
1 Joram, syn Achaba, objął władzą nad Izraelem w Samarii w osiemnastym roku [panowania] Jozafata, króla judzkiego, i królował dwanaście lat.
2 Czynił on to, co jest złe w oczach Pańskich, jednakże nie tak bardzo, jak jego ojciec i jego matka, ponieważ usunął stelę Baala, którą sporządził jego ojciec.
3 Przylgnął jednak do grzechu, do którego doprowadził Izraela Jeroboam, syn Nebata, i nie zerwał z nim.

Wyprawa przeciw Moabowi

4 Mesza, król Moabu, był hodowcą trzód i dostarczał królowi izraelskiemu sto tysięcy owiec i wełnę ze stu tysięcy baranów.
5 Lecz po śmierci Achaba król Moabu zbuntował się przeciwko królowi izraelskiemu.
6 W tym samym czasie król Joram wyszedł z Samarii i dokonywał przeglądu całego Izraela.
7 Podróżując, polecił oświadczyć Jozafatowi, królowi judzkiemu: "Król Moabu zbuntował się przeciwko mnie.
Czy zechcesz wyruszyć ze mną na wojnę przeciw Moabowi?"
Odpowiedział: "Wyruszę; ja tak, jak i ty, lud mój, jak i twój lud, konie moje, jak i twoje konie".
8 A on jeszcze zapytał: "Którą drogą wyruszymy?"
Odpowiedział: "Drogą przez pustynię Edomu".

9 Zatem wyruszyli w drogę: król izraelski, król judzki i król Edomu. Kiedy zaś krążyli po drogach siedem dni, zabrakło wody dla wojska obozującego i bydła, które szło za nimi.
10 Wtedy król izraelski zawołał: "Biada!
Albowiem Pan יְהוָה zwołał tych trzech królów, by ich wydać w ręce Moabu".

11 Jozafat zaś odrzekł: "Czy tu nie ma proroka Pańskiego יְהוָה, byśmy przez niego mogli zapytać się Pana?" יְהוָהOdpowiedział jeden ze sług króla izraelskiego: "Jest tu Elizeusz, syn Szafata, który polewał wodą ręce Eliasza".

12 Jozafat zaś powiedział: "On ma słowo Pańskie" יְהוָה.
Więc król izraelski, Jozafat, i król Edomu poszli do niego.
13 Elizeusz zaś rzekł do króla izraelskiego: "Cóż ja mam do ciebie, a ty do mnie?

Idź do proroków ojca twego i do proroków twojej matki!"
Odpowiedział mu król Izraela: "Nie!
Czy Pan יְהוָהzwołał tych trzech królów, aby ich wydać w ręce Moabu?"

14 Elizeusz odrzekł: "Na życie Pana יְהוָה Zastępów, przed którego obliczem stoję!
Gdybym nie miał względu na Jozafata, króla judzkiego - to ani bym na ciebie nie zważał, ani bym na ciebie nie spojrzał.
15 Teraz jednak przyprowadźcie mi harfiarza".
Kiedy zaś harfiarz grał na strunach, spoczęła na nim ręka Pańska יְהוָה

16 i powiedział: "Tak mówi Pan- יְהוָה: Wykopcie w tym wąwozie rowy obok rowów.
17 Bo tak mówi Pan יְהוָה: Nie zobaczycie wiatru, nie zobaczycie deszczu, a przecież wąwóz ten napełni się wodą i pić będziecie wy, wasze stada i wasze bydło.
18 Lecz jeszcze tego jest mało w oczach Pana יְהוָה, ponieważ wyda
On Moab w wasze ręce.
19 Zburzycie wszystkie miasta obwarowane <i wszystkie znaczniejsze miasta>. Wytniecie wszystkie drzewa użyteczne.
Zasypiecie wszystkie źródła wód.
Wszystkie zaś pola uprawne spustoszycie narzucając kamieni".
20 Rano więc - w porze składania ofiar z pokarmów - oto napłynęła woda drogą od strony Edomu, tak iż okolica wypełniła się wodą.

21 Kiedy wszyscy Moabici dowiedzieli się, że królowie wyruszyli, aby stoczyć z nimi bitwę, zwołali wszystkich zdolnych do noszenia broni i stanęli na granicy.

22 Kiedy rano wstali i kiedy słońce rozbłysło nad wodami, Moabici ujrzeli z oddali wodę czerwoną jak krew.
23 Powiedzieli więc: "To krew!
Z pewnością królowie powycinali się nawzajem, uderzywszy jeden na drugiego.
A teraz pójdźmy po łupy, Moabie!"

24 Kiedy przyszli pod obóz Izraela, Izraelici powstali i uderzyli na Moabitów, tak iż ci przed nimi rzucili się do ucieczki.
Oni zaś szli naprzód i bili Moabitów.
25 Burzyli miasta.
Każdy rzucał kamienie na wszelkie pola uprawne, aby je nimi pokryć.
Zasypywali wszystkie źródła wody. Wycinali wszelkie drzewa użyteczne.
Wreszcie pozostało tylko Kir-Chareszet.
Osaczyli je procarze i rzucali na nie kamieniami.

26 Kiedy król Moabu ujrzał, że nie może sprostać bitwie, wziął ze sobą siedmiuset mężów dobywających miecza, aby przebić się do króla Edomu, lecz nie zdołał.
27 Wtedy wziął syna swego pierworodnego, który miał po nim panować, i złożył go jako ofiarę całopalną na murze.
Wówczas wielkie oburzenie ogarnęło Izraelitów, tak iż odeszli od niego i wrócili do swojego kraju.

_________________

Isaj40/9
Wstąpże na wysoką górę, zwiastunko dobrej nowiny Syjonie!
Podnieś mocno twój głos, zwiastunko dobrej nowiny Jeruzalem!
Podnieś głos, nie bój się!
Powiedz miastom judy: Oto wasz Bóg!

.