Mistrz EckhartEckhart von Hochheim, lepiej znany jako Mistrz Eckhart (niem. Meister Eckhart) (ok. 1260-1327/1328 w Kolonii lub Awinionie) –
niemiecki mistyk, filozof i teolog, dominikanin. Przedstawiciel mistyki nadreńskiej. Pozostawał w sporze z inkwizycją, postawiony przed jej trybunałem oskarżony o herezję[1].
W świetle badań przeprowadzonych w XX w. powszechnie uważa się, że oskarżenie o poglądy panteistyczne było zbyt pochopnym wnioskiem, wynikającym z wyrywkowej analizy jego wypowiedzi oraz kontekstu historycznego[2].
Pochodził z rodziny arystokratycznej z Turyngii, urodził się w Tambach (na południe od miejscowości Gotha) lub w Hochheim (na północny wschód od Gothy).
Niewiele wiadomo o latach jego dzieciństwa i młodości; nie wiadomo też, kiedy wstąpił do zakonu dominikanów. W latach 1294-1298 był przeorem dominikańskiego klasztoru w Erfurcie.
W tym czasie stworzył znane swoje dzieło w języku niemieckim
Pouczenia duchowe (Die rede der unterscheidunge).
Tytuł Mistrz odnosi się do tytułu naukowego magistra teologii, który uzyskał na uniwersytecie w Paryżu w 1302 roku.
Lata 1302-1303 spędził na uniwersytecie w Paryżu w katedrze teologii, z tamtego okresu pozostało niewiele jego dzieł i kazań.
Po powrocie do Niemiec Eckhart został wybrany pierwszym prowincjałem dominikańskiej prowincji Saksonia z siedzibą w Erfurcie.
Przebywał tam do roku 1311. W latach 1311-1313 przebywał w Paryżu, gdzie nauczał.
Był to burzliwy okres procesu templariuszy i
spalenia na stosie mistyczki Małgorzaty Porete. Po opuszczeniu Paryża nie wrócił klasztoru w Erfuhrcie, lecz wezwany przez generała zakonu, udał się do Strasburga, aby objąć tam funkcję wikariusza generalnego dla sprawowania opieki nad mniszkami dominikańskimi w regionie.
Pozostał tam aż do roku 1323-1324
Uważany za głównego przedstawiciela tzw. mistycyzmu nadreńskiego.
Był znakomitym kaznodzieją i wykładowcą w języku łacińskim i niemieckim.
Wygłaszał swe kazania, gdy wizytował klasztory braci i mniszek, sprawując urząd dominikańskiego prowincjała Saksonii.
A potem, po swoim trzecim pobycie w Paryżu, jako wikariusz generała sprawujący pieczę nad klasztorami dominikanek w południowych Niemczech.
W swych kazaniach, które miały charakter konferencji duchowych skierowanych głównie do mniszek dominikańskich, akcentował konieczność kształtowania w sobie człowieka wewnętrznego, który szuka pełnienia woli Bożej, odwracając się od świata stworzeń. Jego
mistyka określana była jako spekulatywna lub istotowa (niem. Wesensmystik).
W określeniu spekulatywny chodzi bardziej o pierwotne łacińskie znaczenie tego słowa: oglądać, stąd dzisiejszym odpowiednikiem tego terminu jest słowo kontemplatywny[4]. Człowiek jest powołany do zjednoczenia z Bogiem w głębi swego istnienia.
Eckhart akcentował nicość stworzenia oraz działanie łaski, poprzez którą dokonuje się narodzenie Boga w duszy, czyli unio mistica (łac. jedność mistyczna), które jest nieprzekazywalne w kategoriach filozofii scholastycznej[5].Pod koniec życia Eckhart został oskarżony o to, że w swych wizjach zjednoczenia z Bogiem, nawiązując do neoplatonizmu,
utożsamiał Boga z Jednią i za jedynie realną uważał duszę ludzką, bowiem posiada ona boski pierwiastek, w którym może zaistnieć kontakt między człowiekiem a Bogiem.
Oskarżony m.in. o panteizm i skazany w roku 1326, odwołał się do sądu papieża Jana XXII, który w bulli In agro dominico potępił jego 17 tez, a 11 uznał za podejrzane.
Eckhart zmarł w Avignionie, zanim orzeczenie papieskie zostało ogłoszone.Poglądy Eckharta wywarły wpływ m.in. na Mikołaja z Kuzy i filozofię niemiecką
(J. Fichte, F.W. Schelling, G.W.F. Hegel, E. Fromm).
Dzieje recepcji
Przez szereg wieków pisma Eckharta, głównie niemieckie, były
przekazywane częściowo anonimowo, częściowo razem z pismami Jana Taulera.
Etykieta heretyka sprawiła, że nie funkcjonował on jako autor katolicki. Nawet jego uczeń
bł. Henryk Suzo, który nazywał go swoim słodkim mistrzem, broniąc go w swym traktacie Księga Prawdy przed zarzutami begardów nie odważył się wymienić jego nazwiska[6].
Jego pisma po łacinie, oraz większość niemieckich przechowały się u kartuzów, których duchowość w XV i XVI w. była ściśle powiązana z devotio moderna.
Tam też odnalazł je
ezoteryczny myśliciel Mikołaj z Kuzy.W XIX w. duchowością Eckharta bardzo żywo interesowało się wielu niemieckich filozofów i filologów okresu romantycznego, jak F.W. Schelling, J. Fichte, oraz Hegel i jego koło.
Zainteresowanie środowisk katolickich zaczęło się od wydania w 1886 r. łacińskich dzieł Eckharta przez dominikańskiego historyka H. Denifle'a.
Uczony nie uważał za przesądzoną sprawy oceny zgodności lub niezgodności nauczania średniowiecznego mistrza z wiarą katolicką.
Także po I wojnie światowej w Niemczech panowała moda na czytanie jego pism.
Dzięki tej fali popularności doszło w 1934 r. do opracowania krytycznego wydania wszystkich dzieł Eckharta.
Jeden z ideologów Hitlera Alfred Rosenberg wykorzystał popularność Eckharta do celów propagandowych.
W swej książce Mit XX wieku przedstawił go jako największego apostoła Germanów i protagonistę czysto aryjskiej niemieckiej religii, przeciwstawianej
"zażydzonemu chrześcijaństwu".
Żądał, aby dzieła Eckharta były pierwszą książką w każdym niemieckim domu.
Po II wojnie światowej uwaga uczonych skupiona była głównie na analizie założeń metafizycznych nauki Eckharta o zjednoczeniu z Bogiem, aby na nowo ocenić zasadność oskarżeń o neoplatoński panteizm.
Przełomowym dziełem była książka Scintilla animae (łac.
Iskierka duszy), której autor H. Hof, zwrócił uwagę na kluczowe dla zrozumienia systemu Eckharta pojęcie analogii[7].
Zagadnieniem tym zajmowali się inni uczeni, jak O. Karrer, który
podjął próbę oczyszczenia Eckharta z zarzutów bulli Jana XXII , oraz A. von Haas, A. Dempf, B. Welte, J. Zapf, J. Koch i inni. Według B. Welte, jedność Boga i duszy w nauczaniu dominikanina odnosi się nie do bytowania, lecz do aktu[10].
W świetle tych badań stwierdzono, że żadne z twierdzeń Eckharta, brane w całości jego poglądów, by zrozumieć jego własną myśl, nie jest sprzeczna z wiarą chrześcijańską[11].
Dokument Kongregacji Nauki Wiary z 1989 r. o medytacji chrześcijańskiej Orationis formas zwrócił uwagę, że duchowość Mistrza Eckharta, może być współcześnie źle rozumiana wtedy, gdy porzuca się medytację historii zbawienia, tego wszystkiego co Bóg uczynił i objawił szczególnie w Nowym Przymierzu, włączając w to np. pojęcie Trójjedynego Boga, który jest miłością, i skupia się jedynie na drodze wejścia w "nieokreśloną otchłań Boskości"[12].
https://pl.wikipedia.org/wiki/Mistrz_Eckhart